Leonardo da Vinci
Leonardo da Vinci
Persoonsgegevens
Volledige naam Leonardo di Ser Piero
Geboren Anchiano, 15 april 1452
Overleden Clos-Lucé, 2 mei 1519
Geboorteland Florentijnse Republiek
Beroep(en) Architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige, scheikundige, anatomist,
beeldhouwer, schrijver, schilderen componist
Leonardo da Vinci (Vinci, 15 april 1452 - Amboise, 2 mei 1519) was een architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige, scheikundige, anatomist, beeldhouwer, schrijver, schilder en componist uit de Florentijnse Republiek, tijdens de Italiaanse renaissance. Hij wordt gezien als het schoolvoorbeeld van het renaissance-ideaal van de homo universalis en als genie.
Levensloop
Leonardo's leven wordt beschreven in Giorgio Vasari's Vite, een van de belangrijkste biografische bronnen van renaissancekunst voor kunsthistorici.
Het geboortehuis van Leonardo - een hedendaagse toeristische attractie - staat in Anchiano, een dorp op 3 km afstand van Vinci op het grondgebied van de stad Florence.
Zowel zijn vader als een aantal voorvaderen waren notaio, notaris.
Daardoor is zijn geboortedatum en naam overgeleverd. "Leonardo di ser Piero da Vinci" (Leonardo, zoon van heer Piero uit Vinci) schreef zijn grootvader in het familieboek.
Leonardo was een buitenechtelijk kind van Piero en Chataria, Catherina, een boerenmeisje. Hierdoor kon hij geen klassieke studie volgen.
Leonardo groeide op op het platteland, en verbleef vermoedelijk minstens het eerste jaar bij zijn moeder die hem zoogde.
Wat daarna gebeurde, is onzeker.
Volgens het kadaster van Vinci van 1457 woonde Leonardo bij zijn vader Piero en diens echtgenote Albiera.
Hij werd een schildergezel (leerling schilder) bij Andrea del Verrocchio en later een onafhankelijk schilder.
Van 1482 tot 1499 werkte hij voor de Hertog van Milaan, Ludovico Sforza, waar hij zijn eigen studio had, inclusief leerlingen.
Toen de Fransen Milaan bezetten, keerde hij terug naar Florence, waar hij voor Cesare Borgia ging werken als militair architect en ingenieur.
In 1506 keerde hij terug naar Milaan.
Van 1513 tot 1516 woonde hij in Rome, waar toentertijd ook de veel jongere schilders Donatello, Rafaël en Michelangelo werkten, met wie hij weinig contact had.
Met Michelangelo werd hij gevraagd voor de uitvoering van een grote muurschildering in het Palazzo Vecchio in Florence.
Beide kunstenaars voltooiden deze muurschilderingen echter nooit.
Er bleven slechts schetsen van over. In 1516 ging Leonardo werken voor koning Frans I van Frankrijk in het kasteel van Amboise.
Zoals elke grote kunstenaar had Leonardo leerlingen. Giacomo Salaí kwam in 1490.
Daarna volgde Marco d’Oggiono.
Een jaar later voegde Giovanni Antonio Boltraffio (±1467 – 1516) zich bij hen. In 1507, tijdens zijn verblijf in Milaan, nam Leonardo de edelman Francesco Melzi (ook da Melzi, da Melzo of in het Latijn: Franciscus Meltius) aan. Andere leerlingen waren Zoroastro da Peretola, Riccio Fiorentino, de Spanjaard Ferrando de Llanos, Giampietrino, Francesco Napoletano, Andrea Solari en enkele anderen.
Wegens de onregelmatige leefstijl van Leonardo kon hij geen echte school of atelier uitbouwen.
Salaí en Melzi staan vermeld in de ‘Vite’ van Giorgio Vasari (1550).
Meesterwerken
Annunciatie (1475–1480)—Uffizi, wordt beschouwd als Leonardo's eerste volledig zelfstandige schilderij.De Maagd op de rotsen, getuigt van Leonardo's belangstelling voor de natuur. Louvre, mogelijk 1505–1508.De Mona Lisa (tussen 1503 en 1507)
Leonardo is beroemd vanwege schilderwerken als de Mona Lisa (ook "La Gioconda"), dat zich nu in het Parijse Louvre-museum bevindt en de muurschildering Laatste Avondmaal ("Ultima Cena" of "Cenacolo", Milaan).
Dit tweede werk ging, vanwege een experimentele frescotechniek die hij had gebruikt, al in zijn eigen tijd hard achteruit.
In de Abdij van Tongerlo is een getrouwe kopie uit 1506 - 1507 door Andrea Solari op linnen van het Laatste Avondmaal in perfecte staat bewaard gebleven, waarvan wordt aangenomen dat de meester zelf de hoofden van Jezus en Johannes de Doper heeft geschilderd.
Slechts zeventien van zijn doeken en geen van zijn beelden zijn bewaard gebleven.
Het merendeel van zijn tekeningen is eigendom van Koningin Elizabeth en wordt bewaard in de Koninklijke Collectie van het Windsor Castle in Engeland.
Lijst van kunstwerken
De overgebleven schilderijen van Leonardo zijn niet gesigneerd.
Geheel door Leonardo da Vinci
St. Jerome in de wildernis, (c.1480), Vaticaanse Musea. Onvoltooid schilderij.
Aanbidding door de Wijzen (1481) – Uffizi, Florence, Italië. Onvoltooid schilderij.
Maagd op de rotsen, Louvre, Paris, door de meeste historici wordt dit schilderij als de oudste van de twee versies gezien en daarom op 1483–86 gedateerd.
Het Laatste Avondmaal (1498) – Santa Maria delle Grazie, Milaan, Italië. Een hoogkwalitatieve replica hiervan zal de toerist vinden in het museum van de abdij van Tongerlo.[2][3]
Maagd en kind met St. Anne en Johannes de Doper grote tekening (c. 1499–1500) – National Gallery, Londen, UK.
Mona Lisa of La Gioconda (1503-1505/1507) – Louvre, Paris.
De Maagd en kind met St. Anna (c. 1510) – Louvre, Parijs.
Leonardo met anderen
Christus' doop (1472–1475) – Uffizi, Florence, Italië. Samen met Verrocchio.
Maagd op de rotsen, National Gallery, Londen
Aanvaarde toeschrijvingen
Annunciatie (1475–1480) – Uffizi, Florence. Het vroegste werk geheel door Leonardo.
Madonna Benois (1478–1480) – Hermitage, Sint-Petersburg.
Madonna met de anjer, (1478-80) Alte Pinakothek München
De dame met de hermelijn (1488–90) – Czartoryski Museum, Kraków, Polen
Johannes de Doper (c. 1514) – Louvre, Parijs
Waarschijnlijke toeschrijvingen
Ginevra de' Benci (c. 1475) – National Gallery of Art, Washington, D.C., V.S.
La Bella Principessa (c. 1496) - Privécollectie
Onderzoek
Leonardo's wetenschappelijke werk was gebaseerd op empirisch onderzoek, niet op wetenschappelijke experimenten of theoretische verklaringen: hij probeerde een verschijnsel te doorgronden door het zo gedetailleerd mogelijk te beschrijven en te tekenen. Gedurende zijn hele leven had hij het plan om een grootse encyclopedie te maken op basis van tekeningen. Hij publiceerde evenwel niets van zijn onderzoek.
Controversieel
Leonardo gold met al zijn talenten, die men tijdens zijn leven al erkende, in zijn tijd als een controversieel persoon.
Onder andere vanwege zijn artistieke kwaliteiten kreeg hij diverse opdrachten van de Kerk voor het vervaardigen van religieuze kunst.
Het schilderwerk "Het Laatste Avondmaal" is hier een beroemd voorbeeld van.
Leonardo stond zijn gehele werkzame leven onder bescherming van invloedrijke personen, een tijdlang zelfs onder die van de paus zelf.
Hoewel de kerk zich al minder rigide betoonde dan voorheen (anatomisch onderzoek werd op kleine schaal toegestaan), was er toch geen sprake van verlichting, getuige het proces tegen Galileo Galilei ruim een eeuw na Leonardo da Vinci's dood.
Leonardo heeft ook een aanvaring gehad met de paus.
Op een manuscriptvel noteerde hij dat de paus, aan wiens hof hij resideerde, hem betrapt had op anatomisch onderzoek op menselijke lijken.
Ook is in een van zijn notities de opmerking "De zon staat stil" te vinden, volgens sommigen een verwijzing naar een heliocentrische kijk die tegen de toen geldende dogma's inging.
Volgens de meeste biografen was Leonardo's opvallendste karaktertrek dat hij vaak enthousiast aan een opdracht of nieuwe interesse begon maar dan heel vaak zijn begonnen werk niet afmaakte.
Hiervan zijn vele voorbeelden vooral met zijn artistieke opdrachten.
Maar hij had ook bijna zijn hele leven het plan voor een allesomvattende encyclopedie die hij nooit voltooide.
Leonardo maakte vaak vele schetsen voor te maken grootse schilderijen, die vaak niet voltooid werden.
In 1481 kreeg hij opdracht om het altaarstuk "De aanbidding door de wijzen" te maken, maar hij vertrok naar Milaan voordat het af was.
Daar besteedde hij vele jaren aan het ontwerpen van een monumentaal, acht meter hoog bronzen ruiterbeeld ter ere van de vroegere vorst Francesco Sforza.
Ook dit project werd nooit gerealiseerd, maar dan als gevolg van de oorlog met Frankrijk.
Op initiatief van particulieren werd een vergelijkbaar standbeeld in 1999 in New York gemaakt en aan de stad Milaan geschonken.
Toen Leonardo in Florence was teruggekeerd, kreeg hij de opdracht een grote openbare muurschildering te maken. (Michelangelo zou de muur ertegenover beschilderen.
De twee mochten elkaar overigens totaal niet.)
Na vele voorstudies verliet hij de stad.
Leonardo schijnt nooit een intieme relatie gehad te hebben met een vrouw.
In 1476 werd hij anoniem beschuldigd van homoseksuele contacten met een 17-jarig model, de notoire prostitué Jacopo Saltarelli.
Dit gebeurde in die tijd wel vaker en is vermoedelijk een vorm van laster geweest.
Samen met drie anderen werd Leonardo bij gebrek aan bewijs vrijgesproken van een aanklacht wegens homoseksueel gedrag, maar allen werden nog wel enige tijd in de gaten gehouden door de "Nachtagenten" van Florence, een soort zedenpolitie.
De speculatie over zijn homoseksualiteit wordt vooral gevoed door een uiteenzetting van Sigmund Freud.
Freuds ideeën en werkwijze worden door sommige critici, waaronder C.G. Jung, sterk in twijfel getrokken, dit geldt ook voor diens analyse van Leonardo.
Leonardo, die linkshandig was en zijn hele leven in spiegelschrift schreef, noteerde zijn bevindingen gedetailleerd in aantekenboeken, die een combinatie zijn van kunst en wetenschap.
Maar in tegenstelling tot sommige andere tijdgenoten, publiceerde of verspreidde hij deze boeken niet.
De inhoud bleef dan ook tot de 19e eeuw verborgen, en kon dus tot die tijd andere wetenschappers en ingenieurs niet op een directe manier inspireren.
Vanwege deze geheimhouding, die in de middeleeuwen en tot ver in de nieuwe tijd niet alleen gebruikelijk was onder de meeste geleerden maar vooral onder alchemisten, voorspellers en dergelijke, beschouwde L. Sprague de Camp in zijn boek The Ancient Engineers Leonardo dan ook niet als de eerste moderne ingenieur, maar juist als de "laatste van de klassieken". Pas na Leonardo begonnen wetenschappers echt hun bevindingen te verspreiden.
Hij overleed in het Franse Amboise, in het Clos Lucé en ligt begraven in de Kapel van St. Hubertus in het kasteel van Amboise.
Clos Lucé is een kasteel in Amboise waar Leonardo da Vinci de laatste drie jaren van zijn leven woonde.
Het is nu een museum over het leven en werk van Leonardo da Vinci.
Het beschikt over veel voorbeelden van zijn uitvindingen.
