Operation Market Garden Poolse versie
Operation Market Garden was een geallieerd offensief gericht tegen Duitsland in september 1944, tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog.
De operatie, gekenmerkt door een ruime inzet van luchtlandingstroepen om strategische bruggen op Nederlands grondgebied te veroveren, was uiteindelijk een mislukking doordat de cruciale brug bij Arnhem niet kon worden behouden.
De Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery pleitte er tijdens de opmars vanuit Normandië, waar de geallieerden op D-Day in het bezette Frankrijk geland waren, voor om het hele Duitse hoofdfront, dat hij al verslagen achtte, van het noorden uit te omvatten door de grote rivieren in Nederland te overschrijden.
Na enige twijfel ging opperbevelhebber Eisenhower op 10 september akkoord met dit gewaagde plan.
Market Garden bestond uit een grootschalige luchtlandingsoperatie (Market) en een grondoffensief vanuit België (Garden). Britse, Poolse en Amerikaanse luchtlandingstroepen zouden belangrijke bruggen over Nederlandse rivieren nemen, waarna grondtroepen over deze bruggen snel zouden kunnen doorstoten naar het IJsselmeer.
Dat zou de Duitse troepen in het westen van Nederland afsnijden waarna men naar het oosten zou oprukken tot in het Ruhrgebied, het industriële hart van Duitsland.
Zo werd de gevreesde Westwall, de fortificatiegordel tussen Frankrijk en Duitsland, omzeild.
Het plan was zeer ambitieus en een snelle uitvoering was wezenlijk voor succes. Het Britse 30e Legerkorps, onder leiding van luitenant-generaal Brian Horrocks, moest vanuit het noorden van België oprukkend binnen drie dagen Arnhem bereiken, waarbij alle tussengelegen bruggen onbeschadigd in geallieerde handen moesten vallen.
De Amerikaanse 101e Luchtlandingsdivisie, onder leiding van generaal-majoor Maxwell D. Taylor, had de taak de bruggen tussen Eindhoven en Veghel veilig te stellen.
De andere Amerikaanse luchtlandingsdivisie, de 82e Luchtlandingsdivisie onder leiding van brigade-generaal James Gavin, kreeg de opdracht om de bruggen tussen Grave en Nijmegen te veroveren.
De Britse 1e Luchtlandingsdivisie, onder leiding van generaal-majoor Roy Urquhart, moest de bruggen over de Nederrijn bij Arnhem innemen.
De Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade, onder leiding van generaal-majoor Stanisław Sosabowski, ondersteunde uiteindelijk de Britten bij Oosterbeek, van de zuidoever van de Nederrijn uit.
Op 17 september verliepen de eerste luchtlandingen op zich zonder veel problemen.
Meteen was er echter een aantal tegenslagen.
Stanisław Franciszek Sosabowski generaal majoor Poolse strijdkrachten.
8 mei 1892 – Overleden in Hillingdon, 25 september 1967.
Hij was oprichter en bevelhebber van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade die in september 1944 deelnam aan de Slag om Arnhem waarbij Driel door de brigade werd bevrijd.
Sosabowski werd lang als zondebok voor het mislukken van de Slag om Arnhem gezien, maar werd uiteindelijk volledig gerehabiliteerd.
Hij ontving in 2006 postuum de Bronzen Leeuw.
Jonge jaren
Sosabowski werd als oudste zoon van een spoorwegbeambte geboren in Stanisławow, een provinciehoofdstad in Galicië dat destijds tot Oostenrijk-Hongarije behoorde.
Hij verloor op jonge leeftijd zijn vader. Sosabowski volgde de Economische hogeschool in Krakau, werkte als bankbediende en werd in 1913 opgeroepen voor de dienstplicht in het 58e Keizerlijk & Koninklijk infanterieregiment van Oostenrijk-Hongarije.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende hij in het Oostenrijkse leger.
In 1914 werd hij naar het Russische front gestuurd. In juni 1915, aan de rivier de Lesna, raakte Sosabowski gewond. Hij ontving diverse onderscheidingen voor zijn moed, en werd in 1918 bevorderd tot luitenant in het Oostenrijkse leger. Nadat Polen in 1919 opnieuw onafhankelijk was geworden, hielp Sosabowski bij de opbouw van het Poolse leger. Tijdens de Pools–Russische oorlog van 1919–1920 vocht hij niet aan het front, ondanks dat hij zich voor frontdienst aanmeldde bij de Raad van Landsverdediging.
Sosabowski diende bij de Poolse Generale Staf waar toen een tekort was aan ervaren officieren.
In de jaren 20 en 30 maakte hij carrière als beroepsofficier.
Hij volgde de Hogere Militaire Academie, schreef enkele militaire handboeken en in 1928 begon zijn dienst bij parate eenheden.
In het begin voerde hij het bevel over het 75e Infanterieregiment in Chorzów. Begin 1939 kreeg hij als kolonel het commando over het 21e Infanterieregiment Dzieci Warszawy ('Kinderen van Warschau'). Oorlog in Polen Met de Duitse aanval op Polen op 1 september 1939 begint de Tweede Wereldoorlog. Sosabowski en zijn infanterieregiment vochten bij Warschau tegen de Duitse troepen toen die Polen binnenvielen.
Daarvoor ontving hij de hoogste Poolse militaire onderscheiding, de Virtuti Militari.
In oktober 1939 wist hij uit Duitse krijgsgevangenschap te ontvluchten. In november 1939 verliet hij Warschau. Zijn gezin moest hij achterlaten. Sosabowski zou Warschau nooit meer terugzien.
Via Boedapest en Venetië vluchtte hij, net als talloze andere Polen, naar Parijs waarna hij een rol kreeg in het opnieuw opgerichte Poolse leger bij de verdediging van Frankrijk.
Nadat de Duitsers Frankrijk in 1940 hadden verslagen vluchtte Sosabowski opnieuw met tienduizenden Poolse soldaten naar het Verenigd Koninkrijk, waar de Polen onder meer het Poolse 1e Legerkorps formeerden, waaruit later de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade en de 1e Poolse Pantserdivisie zouden voortkomen.
Oprichting Parachutistenbrigade De snelste en tevens moeilijkste manier om Poolse militaire eenheden in het vaderland te brengen was door middel van luchtlandingen.
In 1941 nam de Poolse Generale Staf het initiatief tot een parachutisteneenheid.
Sosabowski werd bevelhebber van de parachutistenbrigade.
Alle Poolse eenheden onder Brits bevel – ruim 240.000 soldaten – konden overal worden ingezet. De parachutisten zouden voor Polen strijden op Pools grondgebied.
Daarvoor staat ook het 'Onafhankelijke' in de naam van de Brigade.
Het ultieme doel van de parachutistenbrigade was de bevrijding van Polen en de uitdrukking ‘Langs de kortste weg’ (Najkrótsza Droga) was in het moreel van de Brigade ingebakken. De Poolse regering in ballingschap in Londen wilde de Brigade met name inzetten ter ondersteuning van de geplande opstand tegen de Duitse bezetter in Polen voordat het Rode Leger Polen zou innemen (Zie: Opstand van Warschau).
De Poolse parachutistenbrigade trainde Noorse, Franse en andere geallieerde commando’s en geheim agenten in parachutisten technieken.
Voor de trainingen van de Franse commando’s heeft generaal Charles de Gaulle in een persoonlijke brief aan Sosabowski zijn erkenning uitgesproken en Sosabowski bedankt. Op de Conferentie van Teheran werden eind november 1943 tussen Stalin, Roosevelt en Churchill afspraken gemaakt over het naoorlogse Europa.
Op aandringen van Stalin werden in een geheime clausule de nieuwe grenzen van Polen vastgesteld, dat wil zeggen langs de Oder-Neissegrens en de Curzon-lijn.
De Britten informeerden de Poolse regering in Ballingschap in Londen daarover niet. Market Garden: de Slag om Arnhem Op 1 augustus 1944 begon de Opstand van Warschau.
De parachutisten van Sosabowski waren ervan overtuigd dat zij spoedig in Polen gedropt zouden worden om hun landgenoten in Warschau bij te staan. De Sovjet-Unie weigerde echter geallieerde vliegtuigen op Russische vliegvelden te laten landen na het droppen van militaire hulpgoederen boven Warschau.
Poolse en Amerikaanse vliegers vlogen vanuit Italië naar Warschau en terug.
Daarbij werden grote verliezen geleden.
Het Britse opperbevel achtte het overvliegen van de Sosabowski brigade naar Warschau te riskant. Sosabowski en zijn soldaten bleven in Engeland.
De Poolse parachutisten gingen vergeefs in hongerstaking.
De brigade zou uiteindelijk in september 1944 worden ingezet bij een Britse luchtlandingsoperatie, Operation Comet. Deze werd afgelast en omgebouwd tot operatie Market Garden. Op 17 september 1944 begon Market Garden.
Een deel van de Poolse para’s landde op 19 september met zware wapens in Horsa-zweefvliegtuigen bij Wolfheze, de overigen zouden de volgende dag springen.
De Poolse brigade landde, na uitstel vanwege slecht weer in Engeland, echter pas op 21 september 1944 bij Driel, ten zuidwesten van de Rijnbrug (nu John Frostbrug) bij Arnhem.
Zij hadden als geïmproviseerde opdracht om de resten van de gehavende Britse 1e Luchtlandings Divisie, die inmiddels omsingeld was bij Oosterbeek, te ontzetten.
Het hoofddoel, de brug vanuit het zuiden te heroveren, had het Britse opperbevel al laten varen, ondanks de bereidheid van Sosabowski om dit karwei alsnog te klaren en zijn brigade boven op de brug te laten landen.
Door kapitale beoordelingsfouten van het opperbevel van het Britse 30e Legerkorps dat opdracht had via Nijmegen naar Arnhem op te rukken, mislukte de operatie en daarmee kwam een eind aan de Slag om Arnhem en aan Operation Market Garden.
Hoewel Veldmaarschalk Sir Bernard Montgomery de operatie voor 90% geslaagd achtte, eindigde Market Garden in een groot verlies voor de geallieerden. De hoofdoorzaken daarvan waren:
gebrek aan verkenning,
negeren van meldingen van het Nederlandse verzet dat een hergroeperende Duitse SS-tankdivisie rond Arnhem lag,
een bijna totaal gebrek aan goede communicatiemiddelen waardoor de hele operatie rond Arnhem slecht werd gecoördineerd,
een ronduit slechte leiding van de Britse militaire top.
Wegens zijn niet altijd diplomatiek optreden en zijn niet-Britse nationaliteit werd Sosabowski voor de Engelsen de ideale zondebok.
Britse generaals van het Britse 30e Legerkorps poogden al in de Conferentie van Valburg van 24 september hun falen op de Poolse parachutisten af te wentelen.
Ook daarna bleven de Britten actief proberen om het falen van Market Garden – onterecht – toe te schrijven aan het "niet willen vechten" van de Polen.
In december 1944 werd Stanisław Sosabowski op aangeven van generaal Frederick Browning door de Poolse President Raczkiewicz van zijn commando ontheven.
De Britse landingszone lag ver ten westen van Arnhem en maar één bataljon bereikte de brug. De Amerikanen, landend bij Groesbeek, lieten na direct de brug bij Nijmegen te veroveren.
De brug bij Son werd opgeblazen.
Het XXXe Legerkorps pauzeerde in de avond bij Valkenswaard.
Pas in de ochtend van 19 september was er een nieuwe brug geslagen bij Son.
Meteen rukte een Britse pantserdivisie op naar Nijmegen maar daar bleek de brug nog steeds niet veroverd.
Dezelfde dag poogden de Britten, door nieuwe landingen versterkt, langs de rivier naar de brug van Arnhem door te breken maar werden vernietigend teruggeslagen door een samenraapsel van kleine Duitse eenheden.
De landingszones gingen verloren en de restanten van de 1e Luchtlandingsdivisie verschansten zich in Oosterbeek.
Op 20 september staken de Amerikanen op bootjes de Waal over en werd de brug van Nijmegen veroverd.
Het bleek al te laat: die dag moest het omsingelde bataljon in Arnhem de brug weer opgeven. Op 21 september landde de Poolse brigade te Driel maar de hoop Oosterbeek als een alternatief bruggenhoofd over de Nederrijn te gebruiken bleek niet realistisch.
De Britten daar stonden op instorten en de aanvoer via de corridor werd steeds door Duitse flankaanvallen verstoord.
Op 24 september werd de operatie afgeblazen en tijdens de nacht van 25 op 26 september werden de laatste tweeduizend man uit Oosterbeek over de rivier geëvacueerd.
Vanwege Operatie Market Garden liet Montgomery na Zeeland snel te bezetten zodat in de moeizame Slag om de Schelde de toegang naar de wezenlijke aanvoerhaven Antwerpen veiliggesteld moest worden.
De Duitsers kregen zo de tijd het Ardennenoffensief voor te bereiden.
Uiteindelijk leidde de mislukking dus tot een vertraging van een half jaar voor de geallieerde opmars in het westen.
Het noorden en westen van Nederland werden in 1944 niet bevrijd en zouden lijden onder de hongerwinter.
