Aruba
Aruba is een land binnen het Koninkrijk der Nederlanden, gelegen op 23 kilometer ten noorden van het schiereiland Paraguaná van de Venezolaanse deelstaat Falcón.
Het behoort tot de ABC-eilanden van de Kleine Antillen.
Aruba heeft een bevolking van 115.120 (2017) inwoners en met een oppervlakte van 180 km² is het ongeveer even groot als het Nederlandse waddeneiland Texel.
Het eiland is vrij droog met weinig van de weelderige tropische vegetatie die in de Caraïben gebruikelijk is.
Aruba werd ontdekt in 1499 door Alonso de Ojeda, Amerigo Vespucci en Juan de la Cosa.
Het eiland werd samen met Bonaire en Curaçao door de Spaanse Koning aan Juan Martín de Ampués in eigendom gegeven en werden ook de "Islas de Los Gigantes" genoemd.
Een bekend werk dat de hele geschiedenis vertelt van het begin van de Spaanse conquista en kolonisatie is de "Elegias de varones ilustres de Indias", geschreven door Juan de Castellanos.
In 1636 werd Aruba overgenomen door de Nederlanders.
In de 19e eeuw verbleef generaal Francisco de Miranda enkele weken op Aruba met een groep van ongeveer 300 vrijheidsstrijders.
Op 19 augustus 1806 verspreidde hij een proclamatie onder de bewoners van Aruba.
Aruba was tussen 1807 en 1816 in de handen van de Engelsen.
In 1824 werd goud ontdekt, dat tot 1916 door een Engelse maatschappij gewonnen werd.
Bij de totstandkoming in 1865 van het nieuwe Regeringsreglement werd door de minister van Koloniën geconstateerd dat de enige band tussen de eilanden de onderhorigheid aan de Nederlandse Staat was.
In 1879 begon men met een fosfaatwinningsmaatschappij op Aruba bij de Sero Colorado.
De ondergrondse tunnels zijn tegenwoordig nog aanwezig.
In 1907 ontstond een fel protest van Arubaanse handelaren tegen de vermeend stiefmoederlijke behandeling door Nederland van Aruba.
In 1933 bood de Raad van Politie van Aruba een petitie aan aan de Koningin voor een meer losse, zelfstandige status, mogelijk geïnspireerd door het Statuut van Westminster van het Britse Gemenebest van 1931.
In 1947 werd door het Arubaanse volk een petitie opgesteld voor "separacion", "verlaating" (secessierecht) en werd na een grootse volksdemonstratie voor volkomen zelfstandigheid, een dergelijke onafhankelijkheid vastgelegd in Aruba’s eerste “STAATSREGLEMENT” volgens de wens van het Arubaanse volk: Aruba als volkomen autonoom staat/land, lid van het Koninkrijk, rechtstreeks onder de Kroon.
Actief kiesrecht hebben de op Aruba geboren Nederlanders, en elders geboren Nederlanders die ten minste 10 achtereenvolgende jaren op Aruba hebben gewoond.
Daarmee werd dus al in 1947 duidelijk gedefinieerd wie als Arubaans burger beschouwd kan worden.
Op 15 maart 1952 werd wederom een definitie van het Arubaans burgerschap vastgesteld. Deze keer in een motie van de Eilandsraad van Aruba: voor een kiesstelsel, waarbij de op Aruba geborenen en hun kinderen, waar ook geboren, mits Nederlanders, in de volksvertegenwoordiging een meerderheid hebben.
Dit voorstel werd aangenomen met 16 stemmen vóór en 5 stemmen tegen.Gedurende de Conferentie van 1972 in Suriname stelde de heer Yarzagaray: “Wij zullen wel een oplossing vinden, maar Aruba zal nooit een tweederangs nationaliteit accepteren!”.
Terug op Aruba begon de MEP op planmatige wijze het Arubaanse volk op Aruba's onafhankelijkheid voor te bereiden.
Men ging hiervoor naar de Verenigde Naties en naar de buurlanden om steun voor het voorbereiden van een referendum.
Aruba kreeg onder andere steun van Venezuela, Panama en Costa Rica en men reisde ook naar Londen voor de steun van de "Socialist International", waarvan de MEP later lid werd.
In 1976 werd voor het eerst een datum voor Aruba’s onafhankelijkheid vastgelegd, te weten voor 1981; 18 maart werd Dag van Aruba’s Vlag en Volkslied, hiermee twee symbolen van Aruba’s soevereiniteit en onafhankelijkheid verenigend.In april 1978, met de ondertekening van het “Protocol van W’stad” werden Aruba’s Zelfbeschikkingsrecht en Onafhankelijkheid en ook van de andere eilanden officieel erkend.
Dit leidde tot de Rondetafelconferentie in 1981, waar Aruba in een eindnota haar datum voor onafhankelijkheid nu verlegde naar het jaar 1991.
1983: Aruba's De-Kolonisatie Accoord:
Aruba ging met de al vastgelegde datum in 1981 voor haar onafhankelijkheid voor 1991, naar de Rondetafelconferentie in 1983, en zo kreeg Aruba eindelijk de “Status Aparte” vastgelegd voor 1 januari 1986: tegelijk met de datum voor een nieuwe rechtsorde voor een gemenebest sui generis, voor een nieuwe, moderne Koninkrijk vastgelegd voor: 1 januari, 1996.
De grondwet van Aruba werd op 9 augustus 1985 unaniem aangenomen.
Op 12 december werd het zeegebied in een Rijkswet vastgelegd (Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden 1985, nr. 665; Rijkswet Staatsblad 1985, Nr. 664).
Op 1 januari 1986 werd Aruba afgescheiden van de Nederlandse Antillen en werd het een volkomen zelfstandig en autonoom land binnen het Koninkrijk der Nederlanden (status aparte): Aruba verkreeg net als Nederland en de Nederlandse Antillen de hoedanigheid van volwaardig land binnen het Koninkrijk.
Op 6 januari 1989 waren er voor het eerst sinds het verkrijgen van de status aparte verkiezingen.
Deze werden gewonnen door de MEP, die 10 van de 21 zetels behaalde.Uitgaande van het recht op zelfbeschikking van elk der eilanden, aanvaardde men het besluit van Aruba om gebruik te maken van zijn zelfbeschikkingsrecht door definitief te kiezen voor de onafhankelijkheid. Nederland zou voor het verkrijgen van Aruba’s volkenrechtelijke erkenning alle steun verlenen.
In 1991 hebben Nederlandse en Arubaanse politici echter alsnog afgezien van de stap naar volledige onafhankelijkheid.
Papiamento is de oorspronkelijke taal van Aruba en wordt verder alleen op Bonaire en Curaçao gesproken.
Nederlands en Papiamento zijn de officiële talen op Aruba.
De meeste Arubanen spreken ook goed Engels en Spaans.
Je zou kunnen zeggen dat Papiamento is, zoals de Arubanen zijn: open en vriendelijk.
Meer over Papiamento
Van oorsprong is het een vrij eenvoudige taal.
Maar met als basis de Afro-Portugees-Creoolse talen heeft het Papiamento zich gaandeweg ontwikkeld tot een volwaardige taal met ook veel Nederlandse en Engelse invloeden.
Op de andere Benedenwindse Eilanden van de Nederlandse Antillen, Curaçao en Bonaire, spreekt men Papiamentu.
Het verschil zit 'm, zoals de naam al doet vermoeden, onder meer in het gebruik van de o en de u.
De naam Papiaments is afgeleid van de Portugese termen voor brabbelen (respectievelijk papia en papear).
Uit documenten die op Curaçao gevonden zijn blijkt dat Papiamento al in de 18e eeuw op grote schaal werd gesproken.
In het midden van de 19e eeuw was Papiamento zelfs de officiële taal voor school- en kerkboeken.
De eerste kranten werden hierna al snel gedrukt en verspreid over Aruba.
Leer hieronder zelf ook enkele woorden Papiamento!
Begroeting
Bon Bini Welkom
Bon tardi Goedemiddag
Bon nochi Goedenavond
Bon dia Goedemorgen
Pasa un Bon a dia! Een fijne dag gewenst
Pasa un Bon a tardi! Een fijne middag dag gewenst
Pasa un Bon a nochi Een fijne avond/nacht gewenst
Pasa un Bon Seman! Een fijne week gewenst
Por favor Alstublieft
Con ta bai? Hoe gaat het?
Mi ta bon Met mij gaat het goed
Hopi bon Zeer goed
Mi nomber ta .. Mijn naam is ...
Con jamabo? Hoe heet je?
Unda bo ta bai? Waar ga je heen?
Tur cos ta suave Alles kits
Di nada Graag gedaan
In een restaurant
Mi tin sed Ik heb dorst
Mi tin hamber Ik heb honger
Mi por a hanja un cerbes? Mag ik één bier?
Mi por a hanja un glas di awa? Mag ik een glas water?
Con e tempo ta bai bira? Wat is de weersverwachting?
Ta bai hasi solo/caliente Het wordt zonnig / warm
Awa ta jobe Het regent
Unda e bus ta bai? Waar gaat deze bus naartoe?
Unda e ta? Waar is het?
Con mi ta jega....(luga) Hoe kom ik bij ... ?
Cuant'or tin? Hoe laat is het?
Vriendschap
Mi dushi Mijn Lieverd / liefje
Un sunchi Een kus
Un braza Een omhelzing
Mi amor Mijn schat/mijn liefde
Felis Blij
Mi ta stimabo! Ik hou van jou!
Mi kacho Mijn hond
Mi casa Mijn huis
Mi corason Mijn hart
Amistad vriendschap
Telwoorden
Un Een
Dos Twee
Tres Drie
Cuater Vier
Cinco Vijf
Seis Zes
Siete Zeven
Ocho Acht
Nuebe Negen
Dies Tien
Bron : Wikipedia